Engleske imenice nastale od latinskih glagolskih oblika

[The following post is in Serbian. You can access the original English version, entitled ‘Latin verb forms used as nouns in English’, by clicking here.] 

Način na koji reči putuju kroz različite jezike, menjajući usput svoja značenja i kulturalni kontekst, potpuno je fascinantan. Kao klasičar koji se bavi i nastavom engleskog, učenicima uvek rado ukazujem na grčke i latinske korene brojnih engleskih reči i na njihovo antičko poreklo.

U ovoj objavi daću nekoliko primera za jednu neobičnu pojavu u engleskom, a to je upotreba pojedinih okamenjenih latinskih glagolskih oblika (najčešće 3. lica jednine prezenta) kao imenica. Većina tih reči je veoma uobičajena i odomaćena, tako da govornici nisu ni svesni odakle one potiču. Sledi mala, kombinovana englesko-latinska lekcija.

---

EXIT

Exit je reč za izlaz iz nekog prostora ili situacije, ili za čin izlaska. Ukolike želite da znate kojim putem da se uputite da biste izašli iz neke prostorije, potražite znak sa natpisom exit. Ova reč je prvobitno 3. lice jednine prezenta latinskog glagola exire, sa doslovnim značenjem “on/ono/ono izlazi”. Malo zloslutnije, exire može da se odnosi i na umiranje: “on/ona/ono umire” – otuda i engleska upotreba ove reči, opet kao imenice, u značenju “smrt”.

---

HABITAT

U engleskom se imenica habitat primarno definiše kao prirodno stanište neke biljne ili životinjske vrste, a u njene sinonime se ubrajaju reči poput “home” (dom) i “territory” (teritorija, područje). U latinskom je ovaj termin 3. lice jednine prezenta glagola habitare: “on/ona/ono stanuje, živi, obitava.”

---

CAVEAT

Englesko caveat je upozorenje. Preciznije, ukoliko postoji caveat, upozoreni ste da pažljivo razmislite pre nego nastavite sa nekom radnjom ili potezom. U latinskom je ovaj oblik 3. lice jednine konjunktiva prezenta glagola cavere: “neka se on/ona/ono pazi.” Možda ste naišli na izraz caveat emptor, savet koga se uvek vredi držati: “neka kupac pazi”.

---

ADDENDUM

Addendum se na engleskom upotrebljava u smislu dodatka, priloga ili aneksa nekom dokumentu (u istom značenju kao jedna druga latinska reč, appendix). U latinskom je addendum srednji rod gerundiva glagola addere, sa značenjem “treba da bude dodato”.

---

DATUM

U savremenom engleskom ova reč je daleko češća u svom obliku za množinu, data (podaci), ali se nailazi i na ovaj oblik: datum je pojedinačna informacija o nečemu, činjenica. Dolazi od istovetnog latinskog oblika koji je nominativ srednjeg roda participa perfekta glagola dare (dati), u značenju “dato”. U našem jeziku, ova reč je poprimila značenje svedeno na “dati”, određeni dan u kalendaru.

---

FIAT

U engleskom se fiat upotrebljava sa značenjem “naredba, ukaz”, dok je u latinskom ovaj oblik zapravo 3. lice jednine konjunktiva prezenta glagola fieri (postati, nastati), a prevodi se kao “neka bude.” Uzgred, naziv poznatog italijanskog proizvođača automobila mala je igra reči: s jedne strane imamo aluziju na latinsko fiat, a s druge je reč o skraćenici za Fabbrica Italiana Automobili Torino.

---

NON-SEQUITUR

Non-sequitur se u engleskom koristi kao pojam za logički nedostatak, kada nešto proishodi mimo očekivanog i logičnog sleda. Usled svog apsurdnog karaktera, non-sequitur je čest kao tehnika u komedijama , šalama i vicevima (kao u primeru iznad). Na latinskom non sequitur doslovno znači “ne sledi”, gde je sequitur 3. lice jednine prezenta glagola sequi (“pratiti, slediti”).

---

AFFIDAVIT

Ne morate da budete pravni stručnjak da biste razumeli ovu reč, jer se često javlja u filmovima i serijama sa sudskim zapletom. U engleskoj pravnoj terminologiji affidavit je overeni pisani dokument – iskaz potvrđen zakletvom. U latinskom je ovaj konkretan oblik 3. lice jednine perfekta: “zakleo se / zaklela se”.

---

Da li možete da se setite još ovakvih primera engleskih imenica koje su nastale od latinskih glagola? Napišite ih ispod u komentaru!